ჩრდილოეთ კენიაში, დედაქალაქ ნაირობიდან 380 კილომეტრში, სამბურუს საგრაფოში მდებარეობს საკმაოდ უნიკალური, მატრიარქალური სოფელი. სოფელი უმოჯა – სვაჰილის ენაზე „ერთობა“ – წაწვეტებული ღობითა და მავთულხლართებით არის შემოსაზღვრული. იქ კაცები არ დაიშვებიან.
სამბურუს მოსახლეობა ენათესავება მასაის ტომს და მსგავს ენაზევე საუბრობენ. სამბურუს ნახევრად მომთაბარე და საკმაოდ პოლიგამიურ საზოგადოებაში პატრიარქატს ძალიან ღრმად აქვს გადგმული ფესვები. ადგილობრივ ქალებს აქვთ დაქვემდებარებული პოზიცია, არ აქვთ მიწის ან სხვა სახის ქონების, მაგალითად, პირუტყვის ფლობის უფლება. თავად ქალები კი ქმრების საკუთრებად ითვლებიან. ხშირია შემთხვევები, როდესაც 11-13 წლის გოგონებს საკუთარი მამები პირუტყვის სანაცვლოდ მიჰყიდიან მათზე ბევრად უფროს მამაკაცებს.
მას შემდეგ, რაც ბრიტანელი ჯარისკაცების მხრიდან სექსუალურ ძალადობას გადაურჩნენ და ქმრებმა სახლებიდან გამოაძევეს, 1990 წელს 15 ქალმა დააარსა სოფელი უმოჯა. თანდათან მისი მოსახლეობა გაფართოვდა და დღეს მოიცავს ნებისმიერ ქალს, რომელიც გამოექცა ბავშვთა ქორწინებას, ქალის სასქესო ორგანოს დასახიჩრებას, ოჯახში ძალადობასა და გაუპატიურებას – რაც კულტურული ნორმებია სამბურუში.
რებეკა ლოლოსოლი არის უმოჯას დამაარსებელი და სოფლის მატრიარქი. იგი მამაკაცების ჯგუფის მიერ მიყენებული ტრავმების შედეგად საავადმყოფოში იმყოფებოდა, როდესაც მხოლოდ ქალების საზოგადოების იდეა გაუჩნდა. მან აქტიურად დაიწყო საკუთარი სოფლის ქალებთან თავიანთ უფლებებზე საუბარი, რასაც მოჰყვა კიდეც მისი ცემა ჭკუის სწავლების მიზნით. უმოჯას თავდაპირველი წევრები სამბურუს იზოლირებული სოფლებიდან იყვნენ. მას შემდეგ, ქალები და გოგონები, რომლებიც შეიტყობენ თავშესაფრის შესახებ, ჩამოდიან სოფელში, სადაც სწავლობენ ვაჭრობას, შვილების აღზრდასა და ცხოვრებას მამაკაცთა მხრიდან ძალადობისა და დისკრიმინაციის შიშის გარეშე.
ამ წამოწყების საპასუხოდ არაერთი მამაკაცი შეეცადა საკუთარი სოფლების შექმნას, მეტოქეობის გაწევას ხელსაქმის ბიზნესსა და ტურისტების მიზიდვაში, თუმცა წარუმატებლად. საბოლოოდ, ქალებმა შეისყიდეს მიწა, რომელსაც კაცები იკავებდნენ. მას შემდეგ, რაც ლოლოსოლი სპეციალური ვიზიტით გაემგზავრა გაეროში 2005 წელს, მეზობელი სოფლის მამაკაცებმა მის წინააღმდეგ სარჩელი შეიტანეს სოფლის გაუქმების მიზნით. 2009 წელს ლოლოსოლის ყოფილი მეუღლე თავს დაესხა სოფელს და დაემუქრა მას. გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ქალები თავიანთი უსაფრთხოების გამო სოფლიდან გაიქცნენ. თუმცა, დღესდღეობით, სოფლის ქალები თავად ფლობენ მიწას, რომელზედაც ცხოვრობენ.
უმოჯას მოსახლეობამ შემოსავლის მიღება ჯერ სხვებისგან შეძენილი ბოსტნეულის გაყიდვით დაიწყო, რადგან თავად მეურნეობის არაფერი გაეგებოდათ. ეს საქმიანობა წარმატებული არ გამოდგა და სოფელმაც გადაწყვიტა ტურისტებისთვის ტრადიციული ხელნაკეთობები მიეყიდათ. სოფელში ქალები ამზადებენ მძივებს, სამაჯურებსა და სხვა სამკაულებს. ასევე, შინ ამზადებენ უალკოჰოლო ლუდის ანალოგს, ამ ყველაფერს კი ყიდიან „უმოჯა ვასოს ქალთა კულტურულ ცენტრში“. ნაწარმები განთავსებულია შესაბამის ვებ-გვერდზეც, აქედან გამომდინარე, მათი ნაკეთობების შეძენა ონლაინაც არის შესაძლებელი. შემოსავლის სხვა წყაროს წარმოადგენს სოფლის ლიდერების მიერ მდინარიდან კილომეტრში მოწყობილი ბანაკი, სადაც ტურისტები რჩებიან. ამ ტურისტების უმეტესობა და სხვები, ვინც ახლომდებარე ბუნებრივ ნაკრძალებს ათვალიერებენ, უმოჯასაც სტუმრობენ ხოლმე. ქალები შესასვლელთან შედარებით მოკრძალებულ თანხას იღებენ და იმედოვნებენ, რომ სოფელში ჩასვლის შემდეგ, მნახველები შეიძენენ მათ მიერ დამზადებულ საიუველირო ნაწარმს. ყოველი ქალი სოფელში საკუთარი შემოსავლის ათი პროცენტს იხდის გადასახადის სახით, სკოლისა და სხვა საჭიროებების უზრუნველსაყოფად. მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობა უზომოდ ხელმომჭირნედ ცხოვრობს, ეს მეწარმე ქალები და გოგონები რეგულარულად იღებენ შემოსავალს, რომელიც ყველას უზრუნველყოფს საკვებით, ტანსაცმლითა და თავშესაფრით. აღსანიშნავია ისიც, რომ კენიის ბუნების სამსახურები დაეხმარნენ უმოჯას ქალებს, ესწავლათ წარმატებული ჯგუფებისგან ისეთ ადგილებში, როგორიცაა მასაი მარა, რათა გაეუმჯობესებინათ თავიანთი ბიზნესი. ქალებს ასევე დაეხმარნენ კენიის მემკვიდრეობისა და სოციალური სამსახურები და კულტურის სამინისტრო.
ამჟამად უმოჯაში 50-მდე ქალი და 200 ბავშვი ცხოვრობს. სოფლის მიზანია ქალთა ცხოვრების გაუმჯობესება მათი უკიდურესი სიღარიბიდან გამომდინარე და საკუთარი ოჯახების მიერ ქალთა მიტოვების პრობლემის აღმოფხვრა. სოფელი ასევე იღებს გამოქცეულ ან სახლიდან გამოგდებულ გოგონებს და ზრდის ობლებს, მიტოვებულ და აივ ინფექციის მქონე ბავშვებს. სოფელმა ასევე უზრუნველყო თავშესაფარი თურკანას რაიონის ქალებისთვის, რომელთაც თავი დააღწიეს ძალადობას.
სოფლის მაცხოვრებლები ვალდებულნი არიან ატარონ სამბურუს ხალხის ტრადიციული ტანისამოსი და სამკაულები. აღსანიშნავია, რომ ორნამენტიანი მძივები სამბურუს კულტურის მნიშვნელოვანი ნაწილია. გოგონები თავიანთ პირველ ყელსაბამებს მამისგან იღებენ ცერემონიალზე, რომელსაც „beading-ს“ უწოდებენ. მამა ირჩევს უფროს “მეომარ” მამაკაცს, რომელთანაც ქალიშვილი დროებით ქორწინებაში შედის. ორსულობა აკრძალულია, მაგრამ კონტრაცეპტივები მიუწვდომელია. თუ ბავშვი დაფეხმძიმდა ის იძულებულია გაიკეთოს აბორტი, რაც სისრულეში სოფლის ქალებს მოჰყავთ. უმოჯას საზოგადოების ერთ-ერთი უნიკალური თვისება სწორედ ის არის, რომ ზოგიერთი უფრო გამოცდილი და ხანდაზმული მაცხოვრებელი ათვითცნობიერებს ახალგაზრდა ქალებსა და გოგონებს სამბურუს სოფლების მიმდებარე ტერიტორიებზე არსებული სოციალური ნორმების შესახებ, რაც გულისხმობს ადრეულ ქორწინებას, ქალთა სასქესო ორგანოების დასახიჩრებასა და სხვ., რაც სოფელში აკრძალულია. სოფლის მოსახლეობა სხვა სოფლებში მიდის ქალთა უფლებების დასაცავად და ქალთა წინადაცვეთის წინააღმდეგ კამპანიის წარმოების მიზნით. ამასთან აქვთ კულტურული ცენტრები, რომელთა საშუალებითაც ცდილობენ მეზობელ სოფლებში ქალები გაათვითცნობიერონ თავიანთ უფლებებთან დაკავშირებით.
უმოჯას ქალები იზოლირებულ ცხოვრებას არ ეწევიან. ისინი დადიან მეზობელ სოფლებში, ბაზრებსა თუ სკოლებში. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ მამაკაცების ცხოვრება უმოჯაში აკრძალულია, მათ მაინც შეუძლიათ ეწვიონ სოფელს. მხოლოდ უმოჯაში დაბადებულ ან აღზრდილ კაცს აქვს სოფელში ცხოვრების უფლება. ასევე, ქალებს ჩვეულებრივ შეუძლიათ სოფლის გარეთ მამაკაცებთან ნებისმიერი სახის ურთიერთობის დამყარება. მათ შეუძლიათ იყოლიონ შვილები, თუნდაც ქორწინების გარეშე. მაგალითად, უმოჯას ერთ-ერთ მაცხოვრებელს ხუთი შვილი ჰყავს და ხუთივე სხვადასხვა კაცისგან. უმეტესად, ქალებს, რომელთაც თავი შეაფარეს უმოჯას, ვეღარ წარმოუდგენიათ მამაკაცთან ერთად მუდმივი ცხოვრება.
სამბურუს ტრადიციულ საზოგადოებაში ბავშვები მესაქონლეობით არიან დაკავებულები, მაგრამ უმოჯაში ყველა ბავშვს შეუძლია მიიღოს განათლება. არსებობს დაწყებითი სკოლა, რომელიც 50 ბავშვს იტევს. სოფელმა ასევე შეძლო საბავშვო ბაღის გახსნა. საინტერესოა, რომ თავს გადახდენილი უბედურებების მიუხედავად, უმოჯას ქალები საკუთარ ქალიშვილებს ჩვეულებრივ უშვებენ შერეულ სკოლებში.
სოფელთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მისაღებად ქალები იკრიბებიან “სიტყვის ხის” ქვეშ. ლოლოსოლი წარმოადგენს სოფლის თავმჯდომარეს, თუმცა სოფელში მცხოვრებ ყველა ქალს აქვს თანაბარი სტატუსი.
უმოჯას ამბავი ხაზს უსვამს ქალთა მიმართ მუდმივ ძალადობას, ადგილობრივი კულტურული პატრიარქატით დაწყებული, გლობალური მილიტარიზმით დამთავრებული. მიუწვდომელი სახელმწიფო სამართლებრივი სისტემის აღმოჩენილი ძალადობაგამოვლილი ქალები მობილიზდნენ, რათა დაებრუნებინათ სიღარიბისაგან, დისკრიმინაციისაგან და ძალადობისგან თავისუფალი ცხოვრების უფლება. ისინი შეუპოვრად იბრძოდნენ თავიანთი ღირსებისთვის, როდესაც აღძრეს საქმე ბრიტანელი სამხედროების წინააღმდეგ 14000-ზე მეტი სამბურუს ქალის გაუპატიურებისთვის 1980-1990-იან წლებში. უმოჯას ლიდერები უზრუნველყოფენ ადამიანის უფლებების სწავლებას, რათა ებრძოლონ აივ/შიდსთან დაკავშირებულ სტიგმებს; ქალის წინადაცვეთას; იძულებითი ქორწინებას; სექსუალური, ოჯახური და სხვა სახის ძალადობას. „უმოჯა ვასო ქალთა ჯგუფი“, ადგილობრივი საინფორმაციო ქსელის წევრი კენიაში, არის ეროვნული მოძრაობის ნაწილი, რომელიც ქალთა უფლებების დაცვის მიმართულებით მუშაობს. პარლამენტში შეტანილი კანონპროექტი ქალებს მისცემს საშუალებას უარი თქვან იძულებითი ქორწინებაზე, ებრძოლონ სექსუალურ შევიწროებას, უარი თქვან სასქესო ორგანოების დასახიჩრებაზე და დასაჯონ მოძალადე სამართლებრივად. The Umoja ქალთა ინოვაციური მოდელი სხვა თემებშიც ინერგება და კონტინენტის მიღმაც გააღწია.
უმოჯას ქალებმა გარდაქმნეს ქალის ცნობიერება გადარჩენის სულისკვეთებით, გონებამახვილობითა და ქსელური კავშირით, რითაც შექმნეს საზოგადოების გამოხატვის, პოლიტიკური მონაწილეობისა და ფემინისტური ხელმძღვანელობის ახალი გზები. უმოჯა გვთავაზობს ფემინისტურ მოდელს, რომელიც აკავშირებს ცოდნის ადგილობრივ ბაზებს, გლობალურ ქსელს, ეროვნულ და საერთაშორისო კანონმდებლობას ქალთა ადამიანის უფლებების ეფექტურად დასაცავად.