თამარა ტატიშვილი ამბობს, რომ კინოსამყაროში ინსტინქტური ინტერესისა და შემდეგ პიროვნული თვითგამორკვევის შედეგად მოხვდა. პროფესიული არჩევანის დრო რომ დადგა, ოჯახური ტრადიცია დაარღვია. უბრალოდ, უყვარდა კინო და გადაწყვიტა ეპოვნა გზა, რომელიც ამ სამყაროსთან მიაახლოებდა.
2010-2013 წლებში თამარა საქართველოს ეროვნული კინოცენტრის დირექტორი იყო. სწორედ მისი ხელმძღვანელობის დროს გატარდა უამრავი რეფორმა, რასაც ბევრი ახალგაზრდა ნიჭიერი რეჟისორის გამოჩენა და თანამედროვე ქართული კინოს შთამბეჭდავი ნამუშევრების შექმნა მოჰყვა. მანდატის დასრულების შემდეგ თამარას საფრანგეთის სახელმწიფოსგან სპეციალური სტატუსი “Chevalier Ordre des Arts et des Lettres” გადაეცა.
2014 წლიდან მუშაობს როგორც დამოუკიდებელი კონსულტანტი საქართველოს ფარგლებს გარეთ და სხვადასხვა საერთაშორისო კინოაქტივობაშია ჩართული, მათ შორის, სახელმწიფო კინოინსტიტუტების და ფონდების ლიდერების კვალიფიკაციის ასამაღლებელი ტრენინგის, MEDICI – Film Funding Journey-ის ხელმძღვანელია.
თამარა, რამ განსაზღვრა თქვენი პროფესიული არჩევანი?
ჩემი ბავშვობა 90-იანების პერიოდს დაემთხვა. ექიმების ოჯახში ვიზრდებოდი, ამიტომ კითხვაც კი არავის დაუსვამს, რა გზით წავიდოდი. უფრო ის აინტერესებდათ, რომელ მიმართულებას ავირჩევდი მედიცინაში. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ძალიან რთული პერიოდი იყო, მამაჩემს ხშირად დავყავდი კინოში – უმეტესად ნახევრად განათებულ დარბაზებში, სადაც ხშირად სკამების ქვეშ შპრიცები ეყარა… ამის მიუხედავად, ჩემთვის დღესასწაული იყო ეკრანზე პირველი კადრის გამოჩენა – თითქოს მოგზაურობა იწყებოდა. ახლა ვხვდები, რომ ყოველთვის მაინტერესებდა ეს სფერო, თუმცა მაშინ ჯერ ისევ ქვეცნობიერ დონეზე. განსაკუთრებით მაინტერესებდა პროცესები, რომლებიც ხელს უწყობდა ფილმწარმოებას, თუმცა მაშინ არც ზუსტი ტერმინები ვიცოდი და არც საჭირო პასუხები.
ჩვენ საბჭოთა მემკვიდრეობის კონტექსტში გავიზარდეთ, ამიტომ პირველი ინფორმაცია, რასაც კინოზე გვაწვდიდნენ, მაინც ძალიან სისტემური იყო: ვერტიკალურად ინტეგრირებული წარმოება, კონტროლირებადი პროცესი და შემდეგ დიდხნიანი სტაგნაცია კინო სექტორში.
მერე ისე მოხდა, რომ მეათე კლასელი წავედი დედაჩემის უახლოესი მეგობრების ოჯახში, რომელიც ამერიკაში იყო ემიგრირებული. ფილმებისა და ვიზუალური თხრობის მიმართ უკვე ერთმნიშვნელოვნად გამოკვეთილი ინტერესი მქონდა, მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ იმ დროს გააზრებულად ვიცოდი, ზუსტად რა როლში ვხედავდი ჩემს თავს. ახლა ვფიქრობ, რომ ალბათ მაშინ პროდიუსინგის მიმართულებით მინდოდა მუშაობა. თუმცა პროდიუსერი, როგორც ასეთი, არც კი ვიცოდი, რას ნიშნავდა. ან საიდან მეცოდინებოდა, სულ სხვა სისტემაში ვიზრდებოდით.
ერთ-ერთი ამერიკული უნივერსიტეტის კამპუსზე შემთხვევით ჩამივარდა ხელში ბროშურა, სადაც ნახსენები იყო Entertainment & Media Law ფაკლუტეტი. მაშინ აღმოვაჩინე, რომ აუდიო-ვიზუალურ სექტორში არსებობს ძალიან მნიშვნელოვანი ინდუსტრიული და სამართლებრივი მხარე. ჩამოვედი და ერთი წლის შემდეგ ჩემებს ვუთხარი, რომ იურიდიულზე მინდოდა ჩაბარება. ოჯახისთვის ეს გარკვეულად შოკისმომგვრელი იყო. ბაბუაჩემი, გურამ ტატიშვილი, ცნობილი ქირურგი იყო. იმ დროს გასული იყო ქალაქიდან. ბოლო იმედი იყო, ჩამოვა გურამი და იქნებ მან გადააფიქრებინოსო. ჩამოვიდა ბაბუა და თქვა, მართალია, რამდენი ექიმი უნდა იყოს ტატიშვილებში, ჩემი პირველი შვილიშვილი უნდა გამოვიდეს მარგარეტ ტეტჩერიო. იმ თაობას, გასაგები მიზეზების გამო, მარგარეტ ტეტჩერის, ალბათ მისი პოლიტიკური იმიჯის მიმართ, სხვა სენტიმენტები ჰქონდა. მოკლედ, ასე უცნაურად და იუმორით გავხდი პირველი ტატიშვილი, ვინც სამედიცინო ტრადიციას უღალატა და „გაურკვეველი“ პროფესია აირჩია. იურიდიულზე ჩავაბარე და ინტელექტუალური საკუთრების სამართლით დავინტერესდი. ვფიქრობდი, ამ მიმართულებით უფრო ახლოს მივიდიოდი აუდიო-ვიზუალური სექტორის ინდუსტრიულ მხარესთან.
მაინც კინო გაინტერესებდათ?
კინო ყოველთვის მაინტერესებდა. მაშინ ვიცოდი ის, რომ საბჭოთა მოდელის მიმართ სენტიმენტის არსებობა იყო შეცდომა. ის ჩაბარდა წარსულს და საჭირო იყო კინოწარმოების მხარდაჭერის მომავალი, პროგრესული მოდელის გააზრება. თუმცა ამ საბჭოთა სტუდიის ალტერნატივა ზუსტად რა იყო, ნამდვილად არ ვიცოდი. პრინციპში ეს გზა – ქართული კინო ინდუსტრიის ჩამოყალიბების პირველი ნაბიჯები – ჩემმა თაობამ ერთად გაიარა. მგონი მხოლოდ თეორიული სწავლის დრო არც გვქონდა. თითქოს თან ვსწავლობდით და იქვე უკვე საქმესაც ვაკეთებდით. აქ, პირველ რიგში, ვგულისხმობ პროდიუსერებს, რომელთა შორისაა, მაგალითად, ვოვა კაჭარავა, ლევან კორინთელი, გუკა რჩეულიშვილი, ზურა მაღალაშვილი, თინა ყაჯრიშვილი, ქეთი დანელია და ბევრი სხვა ადამიანი, რომელებმაც მართლა ინსტინქტით, ჟინით, სიჯიუტითა და დიდი პროფესიული ინტერესით გაიაზრეს, მოირგეს და შექმნეს ერთმანეთისგან განსხვავებული საპროდიუსერო კარიერა. საბოლოოდ, ვის როგორი ფილმი მოსწონს, ეს სრულიად სხვა თემაა – ესაა შემოქმედებითი, სუბიექტური და პროფესიული გადმოსახედის საკითხი- მაგრამ სექტორის სწორ და უწყვეტ განვითარებას სჭირდება ინდუსტრიული სტრატეგიის გააზრება, მკაფიო სახელმწიფო ხედვის არსებობა და ამაზე დაყრდნობით სწორი დაფინანსების სქემების ჩამოყალიბება. რა თქმა უნდა, მაშინ ეს ყველაფერი ჯერ ზუსტად არ ვიცოდით.
თქვენი პირველი სამსახური რა იყო?
უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ ყველას ეგონა, რომ კონსტიტუციური სამართლის მიმართულებას ავირჩევდი. იმ პერიოდში ვმუშაობდი მაშინ ერთ-ერთ პირველ და ძალიან წარმატებულ საადვოკატო ფირმაში „კორძაძე და სვანიძე – ადვოკატები.“
თუმცა, ასე არ მოხდა. იმ პერიოდში იქმნებოდა მედია ჰოლდინგი „იმედი.“ სჭირდებოდათ ახალგაზრდა კადრი, რომელიც სამართლებრივ კონტექსტში კარგად იქნებოდა გათვითცნობიერებული. მიმდინარეობდა ჰოლდინგის სხვადასხვა შვილობილი კომპანიის ჩამოყალიბება და უკვე არსებული ტელე-სტუდიების შეძენა. აი, ასე აღმოვჩნდი იურისტად კომპანიაში „სტუდია აუდიენციაში“, რომელიც ჰოლდინგმა შეიძინა და პირველი ქართული ტელესერიალების წარმოება დაიწყო.
ისეთი რეჟისორები, როგორებიც იყვნენ ზაზა ხალვაში, ზაზა ურუშაძე და სხვები, იმ პერიოდში სერიალების გადაღებას იწყებდნენ. „ცხელი ძაღლის,“ „მგლების ხორუმის“ დოკუმენტაციამ მთლიანად ჩემს ხელში გაიარა. დაიწყო ძალიან საინტერესო პროცესი – კინოდან გადინებული კადრების ისევ წარმოების პროცესთან დაახლოება, საინტერესო ახალი იდეები და ადამიანური ურთიერთობები ჩამოყალიბდა. ახლა ვხვდები, რომ ის წლებიც ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ჩემთვის – თითქოს შემოქმედებითი ადამიანების კინოსთან ფრთხილ დაბრუნებას ვაკვირდებოდი. ხშირად მახსენდება ხოლმე ერთი სცენა – გამორჩეულად ნიჭიერი რეჟისორი, ზაზა ხალვაში, ირაკლი ჩარკვიანი (სერიალის მუსიკის ავტორი) და მე სამონტაჟოში ვისხედით და ერთსა და იმავე სცენას ვუყურებდით მუსიკის ან მუსიკის გარეშე. უცებ დავინახე ირაკლის ცრემლი მოადგა და ზაზას გადაეხვია. ეგ არის, მაგარია – რაღაც მაგარი ამბები იწყება მგონიო. მგონია, რომ ასეთი მომენტები პროგრესის იდეას აძლიერებს და გგონია, რომ ყველაფერი გამოგივა. ამ ორი ადამიანის სახელიც ჩემთვის ყოველთვის ნიჭისა და პროგრესის სინონიმად რჩება.
იმავე პერიოდს დაემთხვა საქართველოში შვეიცარიის განვითარების სააგენტოს მიერ დაფინანსებული და ორგანიზაცია „FOCAL“-ის მიერ ორგანიზებული კინოწარმოების ხელშემწყობი ტრენინგის „AVANTI“-ის გამოცხადება. ამ ორგანიზაციის მთავარი მიზანი ამიერკავკასიის რეგიონში არსებული პოლიტიკური კონფლიქტის მოგვარების ხელშეწყობა იყო. თავად ტრენინგის მიზანი კი ის, რომ ქართველ, სომეხ და აზებაიჯანელ მონაწილეებს აეთვისებინათ როგორ ხდება ევროპული კინოს განვითარება, წარმოება და გავრცელება; რას გულისხმობს ინდუსტრიული განვითარება და ა.შ. რეჟისორებისა და პროდიუსერების ჯგუფებთან ერთად იყო იურისტების ჯგუფიც. ამ ჯგუფში მოვხვდი გიორგი ოვაშვილის წახალისებით. მახსოვს, „აუდიენციის“ ოფისში ჩემთან შემოვიდა, პროგრამის ბროშურა მომცა, მგონი ზუსტად შენი საქმეა და მიდი, შეიტანე განაცხადიო. „AVANTI“-ის მერე კინოსექტორს აღარც მოვშორებულვარ – დღემდე ასეა, მხოლოდ პროფესიული გადმოსახედი და ქვეყნები იცვლება…
ერთწლიანი ტრენინგი გავიარეთ სხვადასხვა ევროპელ ტრენერთან ერთად. ზოგიერთი მათგანი დღეს უკვე წლების მეგობარია. თავიდან ეს ყველფერი თითქოს პროფესიული შოკი იყო. წლის ბოლოს სამივე ქვეყნის წარმომადგენლებმა ვთქვით, რომ ვისწავლეთ ის, თუ რამდენი რამე არ ვიცით. ვინმეზე ნაკლებად ნიჭიერები კი არ ვიყავით ან ნაკლები შესაძლებლობები კი არ გვქონდა, – სხვა კონტექსტიდან მოვდიოდით და შემოქმედებით თავისუფლებაზე დაფუძნებული სქემების გააზრებას დრო და ევროპული კინოპოლიტიკის სრული კონტექსტის ფართო გააზრება სჭირდებოდა. მე მგონია, რომ ერთ სწორ დასკვნამდე მაინც მივედით: ტრენინგის დამთავრების შემდეგ არ დავშლილიყავით, რადგან ეს დაწყებულ თვითგამორკვევას ისევ შეაჩერებდა.
პირველად პოსტსაბჭოთა სივრცეში, შევქმენით სომეხი, აზერბაჯანელი და ქართველი პროფესიონალების მიერ დაფუძნებული „სამხრეთ კავკასიის კინემატოგრაფისტთა ასოციაცია – IFASC”. მეც ვიყავი ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრი და ასოციაციის პირველი დირექტორი. საკმაოდ ახალგაზრდა ასაკში სამი ოფისის მართვა მებარა ერევანში, ბაქოსა და თბილისში. ჩემთვის ეს იყო ყველაზე საინტერესო პერიოდი, როცა მკაფიოდ გამოჩნდა მიზანი და გამოიკვეთა მიზანთან მიახლოების კონკრეტული კონტურები. ძალიან ბევრი დღეს წარმატებული ქართველი რეჟისორი და პროდიუსერი მონაწილეობდა ჩვენ მიერ ორგანიზებულ აქტივობებში.
ორიენტირები არსებობდა?
ჩემთვის ორიენტირი იყო და არის ქართული კინოს ევროპული კინოს კონტექსტში განხილვა. იმ პერიოდში ჩვენი მთავარი საქმე იყო ღრმა პროფესიული ტრენინგების ჩატარება სხვადასხვა მიმართულებით. ზუსტად შემიძლია გითხრათ, რომ დღევანდელი კინოსექტორის ახალგაზრდა სახეების ორმოცდაათ პროცენტზე მეტი ის ხალხია, ვინც „IFA-SC“-ის ირგვლივ რაღაც ფორმით მოიაზრებოდა. დრომ ესეც აჩვენა და ესეც საინტერესო რეფლექსიაა.
ახლა ვფიქრობ, რომ როგორც ჩვენი ქვეყანა ეწყობოდა და გარკვეულად პოლიტიკური გადაწყობის პროცესს გადიოდა იმ დროს, ასეთივე პროცესები მიდიოდა ჩვენს სფეროში. ზოგი გააზრებული და ზოგიც ინსტინქტური, როგორც ცხოვრებას ახასიათებს ზოგადად.
კინოცენტრის დირექტორობამდე როგორ მიხვედით?
ეროვნულ კინოცენტრთან მისი შექმნის დღიდან მქონდა სხვადასხვა ტიპის თანამშრომლობა. გამორჩეულად მნიშვნელოვანია ჩემთვის მოგონებები, რომელიც უკავშირდება ზაზა ურუშაძის დირექტორობის პერიოდს. მახსოვს, ხუმრობდა ხოლმე, კი ვარ ახლა კინოს მინისტრი, მაგრამ ფრანგული მოდელის მიხედვით შექმნილი ორგანიზაცია ქართულ რეალობაში როგორ ვამუშავო – ესეც ხომ უკვე კინოაო! მე “IFA-SC”-ის მერე მაგისტრატურაში ლონდონში წავედი კინოტელე საპროდიუსერო მიმართულებით და მერე ვმუშაობდი კულტურის სფეროში ძალიან ცნობილ საკონსულტაციო კომპანიაში BOP Consulting-ში. რეალურად, არც ვფიქრობდი საქართველოში მალევე დაბრუნებას, მაგრამ ისე მოხდა, რომ ნიკა რურუასგან, რომელიც კულტურის მინისტრად ახალი დანიშნული იყო, შემოთავაზება მივიღე, თუ გაქვს ინტერესი, რომ კინოცენტრი ჩაიბაროო. გარკვეული პერიოდი ვიფიქრე, წამოსვლა ახლად აწყობილი ცხოვრების ისევ გადაწყობას ნიშნავდა, მაგრამ მივხვდი, რომ მაინტერესებდა ამ სტრუქტურის შემდეგი წლების ისტორიის განსაზღვრა და ვფიქრობდი, რომ შევძლებდი რამდენიმე საინტერესო ნაბიჯის გადადგმას. ამიტომ შეთავაზება მივიღე. ცვლილება ყოველთვის საინტერესოა. ისევ ჩავლაგდი და საქართველოში დავბრუნდი.
ადამიანი ხომ მუდმივად არჩევანს აკეთებს ცხოვრებაში. და ასეა პროფესიაშიც. არის გზა, როცა ხდები აწყობილი სისტემის ნაწილი ან იღებ უფრო დიდ გამოწვევას და სისტემის აწყობას იწყებ: ესეც თავისებური პროდიუსინგია ჩემთვის. მეტსაც გეტყვით, კრიტიკულად მნიშვნელოვანი პროდიუსინგია, რადგან ევროპული კინო არსებობს გააზრებული სახელმწიფო პოლიტიკისა და შესაბამისი დაფინანსების არსებობის ხარჯზე. ამის გარეშე საავტორო კინო ვერ იარსებებს დიდხანს. საავტორო კინოს არსებობისთვის ადეკვატური და საჭირო დაფინანსებისა და გავრცელების სქემების შექმნა ძალიან საინტერესო პროცესია და მე ის დღემდე მხიბლავს. საერთოდ, სტრატეგიული განვითარების პროექტებზე მუშაობა ჩემი არჩევანია და დღეს სხვადასხვა საერთაშორისო სტრუქტურასთან მუშაობის საკმაოდ ქმედითი გამოცდილებაც დავაგროვე. ადრეულ წლებში ვერ მექნებოდა ისეთი მკაფიო ხედვა, როგორც ახლა შემიძლია შევაფასო სხვადასხვა ტიპის კინოგანვითარების სტრატეგია ან ინდუსტრიული ხედვა. კინოცენტრის დირექტორობაც ამ პროფესიული გზის ერთი კონკრეტული მონაკვეთი იყო – ამ სტრუქტურის მასშტაბური ხედვის ჩამოყალიბების ამბავი, კინოენაზე რომ ვთქვათ. ძალიან დიდი მოტივატორი იყო ასევე, ჩემი გუნდის დიდი უმრავლესობის ენთუზიაზმი და ერთიანი მოქმედება. ჩვენი გუნდის ხედვიდან ბევრი რამე გამოვიდა, ბევრიც არ ან ვერ მოესწრო. უბრალოდ, არსებობს ერთი მარადიული წესი – თუ ხარ ორგანიზაციის ლიდერი, საბოლოოდ სულ მზად უნდა იყო მიიღო გადაწყვეტილებების ფართო სპექტრი, რომლებიც ზოგჯერ იქნება არაპოპულარული, ზოგჯერ- მტკივნეული, ხშირად სწორი და გამართლებული და, რაც მთავარია, ყოველთვის ერთიანი, დიდი ხედვის განუყოფელი ნაწილი. „Big Picture“ – არსებობს ასეთი კარგი გამოთქმა და როცა ახალ პროექტს ვიწყებ ან ახალ გუნდს ვკრებ, ეს არის ყოველთვის ჩემი პირველი სიტყვები. ერთგვარი მოტოა და გუნდის შთაგონება.
რა სჭირდება დღეს ქართულ კინოს?
დღეს ქართულ კინოს სჭირდება მისი სახელმწიფო მხარდაჭერის ფორმების სრული გადასინჯვა, გაანალიზება და უფრო პროაქტიული პოლიტიკის გატარება. საქართველო აღარ არის რეგიონის ე.წ. ლიდერი, რაც 2013-2017 წლებში გამოკვეთილი პოზიცია იყო. ეს ფაქტია. ამიტომ ამ გადმოსახედიდან უნდა მოხდეს ახალი ტაქტიკისა და კონკრეტული ნაბიჯების დაგეგმარება. მეორე მხრივ, ქართული კინო აღარ არის „აღმოჩენა“ საერთაშორისო დონეზე. მის მიმართ მოთხოვნები მაღალია. ეს კი ნიშნავს, რომ ადგილზე მეტი დაფინანსება, მეტი საინტერესო ამბის აღმოჩენა და მეტი რეჟისორის მხარდაჭერაა საჭირო. როგორია ქართული კინოსექტორის შემდგომი განვითარების ხედვა? ამ კითხვაზეა პასუხი გასაცემია. მერე ამ პასუხის სექტორთან შეთანხმება, შეჯერება და ძალიან აქტიური მოქმედებაა საჭირო. მანამ საქართველოში პასუხი არ ისმის, ჩვენი ბევრი პირდაპირი კონკურენტი ქვეყანა უსწრაფესი ფორმით ვითარდება და წინ მიიწევს. რთული საყურებელია ჩემთვის, მაგრამ ეს ფაქტია.
არის ფილმი, რომელიც განსაკუთრებულად გიყვართ, რომელმაც კინოზე თქვენი წარმოდგენა შეცვალა?
ასე გადაჭრით ვერ ვიტყვი. ჩემთვის კინოს მთავარი ჯადოქრობაა, როცა კინოდარბაზში შუქი ქრება და უცებ სხვა ისტორიის ნაწილი ხდები. მერე ეს ისტორია იმდენად ძლიერია, სრულიად გავიწყდება სად ხარ ფიზიკურად. მონუსხული ხარ ეკრანით. ჩემთვის ესაა მთავარი ემოცია და ყველა ფილმი მიყვარს, რომელიც სრული გავლენის ქვეშ მაქცევს. კლასიკა, ახალი ფილმები, სერიალიც – მთავარია რეალობას მოვწყდე.მე ჟანრობრივად განსხვავებულ, უამრავ სცენარს ვკითხულობ, ევროპის საბჭოს კინოფონდში 9 წელი ვიყავი საქართველოს წარმომადგენელი. ასეულობით სცენარმა გაიარა ჩემს ხელში. ამ სცენარების კითხვით განსაკუთრებით შემიყვარდა სკანდინავიური კინო. ასევე არასოდეს შემოვიფარგლები მხოლოდ სოციალური კინოს ყურებით, რაც ცოტა გადაჭარბებული ტენდენცია მეჩვენება საავტორო კინოში და მიყვარს სხვადასხვა ჟანრისა და ფორმის ფილმების აღმოჩენა. საბოლოოდ, ჩემთვის ძალიან მიმზიდველი მაინც პოლიტიკური თრილერია და მგონია, რომ ოდესმე შეიძლება უფრო ახლოსაც მოვინდომო ამ ჟანრთან მისვლა. ვნახოთ.
ამ სფეროში როცა მუშაობ, ძალიან ვიწრო ხაზია შენს ყოველდღიურ და პროფესიულ ცხოვრებას შორის. ეს არაა საათობრივი სამსახური, სულ გაქვს ადამიანებთან, მათ ისტორიებთან და ფარულ შინაგან სისუსტეებთან შეხება. შემოქმედებითი ქაოსის ნაწილიც ძალიან ხშირად ხდები. ამიტომ ჩემთვის მნიშვნელოვანია ამ ქაოსში თავი შინაგანად ძალიან კომფორტულად ვიგრძნო. ეს ჩემი პროფესიული სიმშვიდეა, რომელიც სულ მჭირდება. ორი ფაქტორია ამ მხრივ გადამწყვეტი: არასოდეს დადგეს კითხვის ნიშნის ქვეშ შემოქმედებითი დამოუკიდებლობა, რადგან პირადად ჩემთვის დამოუკიდებლობა და თავისუფლება მთავარია ყველაფერში. მეორე: ვიზუალური თხრობის მანერა უნდა იყოს ინდივიდუალური და დამაჯერებელი. როცა ავტორის მიერ შექმნილი მიკროსამყაროს ნაწილი ხდები და ეკრანს აღარ გინდა მოშორდე, ეს არის ყველაზე დიდი სიამოვნება, რაც კინოს მოაქვს.
რა არის კინოს დანიშნულება დღეს და განსხვავდება თუ არა ეს დანიშნულება სხვადასხვა ქვეყნის, სხვადასხვა სოციუმის მიხედვით?
დანიშნულება შეიძლება ყველამ თავისებურად შეაფასოს. კინოს მთავარი ძალა არის ის, რომ შეუძლია დაგანახოს ის, რასაც ვერ ხედავ და გაგრძნობინოს ის, რაც მანამდე არ გამოგიცდია. დანიშნულებაც ალბათ მსოფლმხედველობის გაზრდაა: ახალი კითხვების, ემპათიის გაჩენა ან უბრალოდ მეტზე დაფიქრება. დოკუმენტურ კინოს განსაკუთრებით დიდი საგანმანათლებლო და შემეცნებითი ფუნქცია აქვს.
ფილმი ერთგვარი იარაღიცაა. ძალიან ადვილად მოგზაურობს, ბევრ პოლიტიკოსზე უფრო სწრაფად გადაადგილდება ეკრანიდან ეკრანზე და მილიონობით ადამიანს უყვება ამბავს. ამიტომ ევროპული კინოს არსებობა და მისი გაცხადებული შენარჩუნება მის კიდევ ერთ დანიშნულებას უსვამს ხაზს – ის რეალურად ხელს უწყობს კულტურული მრავალფეროვნების კონკრეტული კინოამბით გამოხატვას.
კინოს გავრცელების ფორმები, ცხადია, ძალიან შეცვლილია. დღეს, როცა ციფრულ რეალობაში ვცხოვრობთ და ალგორითმი უამრავ სამაყურებლო ტენდენციას განსაზღვრავს, ჩვენსა და მაყურებელს შორის თითქმის მოშლილია საზღვრები. მაყურებელი ფილმს უყურებს ნებისმიერ პატარა ეკრანზე, თვითმფრინავში და ა.შ. ეს დიდ ინდუსტრიულ ცვლილებებს იწვევს და ამაზე არაერთ პროექტზე მუშაობისას მიწევს ყურადღების გამახვილება. თუმცა, როგორიც არ უნდა იყოს სამომავლოდ განახლებული საპრემიერო ჩვენებების მოდელი, საფესტივალო და ონლაინ გავრცელების ბადე და სხვა მნიშვნელოვანი საქმიანი ელემენტები – კინოს მთავარი ფუნქცია მაინც ადამიანის დაფიქრებაა. მე ასე მგონია.
როგორია ქალის როლი თანამედროვე კინოსამყაროში? განსხვავდება თუ არა ის მამაკაცის როლისგან? რამდენად საგრძნობია მაყურებლისთვის განსხვავება, როცა კამერის მიღმა ქალი ან მამაკაცია?
დღეს ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი თემა, რაც საერთაშორისო კინოსექტორში აქტიურად განიხილება. სამი წელი ვმუშაობდი „ევროპის ქალი კინო-პროფესიონალების ასოციაციის“ სტრატეგიის მმართველად და საკმაოდ დეტალურად ვიცნობ ამ მიმართულებით არსებულ პრობლემატიკას. ჩემთვის საკითხი ძალიან კონკრეტულად დგას – ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში უამრავი სტატისტიკური მონაცემი დაიდო, რომელმაც ცალსახად აჩვენა ქალი პროფესიონალებისთვის შექმნილი მთელი რიგი ბარიერები, რის გამოც, საბოლოოდ, აუდიო-ვიზუალურ სექტორში მათი მუდმივი დაბალი წარმომადგენლობაა. ჩემთვის აქ კითხვების დასმის პროცესი დასრულებულია. კვლევებმა ისიც აჩვენა, რომ ევროპაში თითქმის თანაბარია საუნივერსიტეტო განათლების მიღების შემდეგ ქალი და მამაკაცი რეჟისორების წილი, მაგრამ მომდევნო, ანუ პირველი ფილმების წარმოების ეტაპზე ქალები უკვე „იკარგებიან.“ ამასაც უამრავი მიზეზი აქვს. წინ მოდის ისეთი სოციალური კონსტრუქციები, როგორიცაა ოჯახის მართვის მოდელი, ხელფასის ოდენობა და რჩენის ვალდებულება, „მაჩოიზმის“ რთული საკითხი და სხვა ბევრი მანკიერი დათქმა, რომელიც ქალს არაკონკურენტუნარიან გარემოში აყენებს ან თითქმის უხილავს ხდის.
მეორე საკითხია ქალი გმირების სტერეოტიპები: ამ თემაზეც ძალიან ხშირია დისკუსია და იქმნება პროგრამები, სადაც სპეციალური აქცენტია მრავალმხრივი ქალის პერსონაჟების შექმნაზე.
თუ საქართველოს დავუბრუნდებით, ჩემი აზრით, დღემდე სწორედ ქალმა რეჟისორებმა დაიჭირეს ყველაზე ძარღვიანი ამბები ხელში: შექმნეს საინტერესო ქალი გმირები და გაბედულად დაგვანახეს მათი სამყარო. ჩემთვის უპირობო ლიდერები არიან!
მგონი, ყველამ ვიცით, რომ პატრიარქალური მიდგომები დღემდე ძალიან დომინანტურია და ბევრი ადამიანი მინახავს, ვინც გენდერული თანასწორობის ირგვლივ დისკუსიას მხარს არ უჭერს. მოტივი თითქოს ისაა, რომ ნიჭია მთავარი და არა ავტორის გენდერული კუთვნილება. ჩემთვის ეს უბრალოდ ინფანტილური მიდგომაა და დიდი პრობლემის ნაწილი. ისტორიული კონტექსტი და სტატისტიკა ცალსახად აჩვენებს, რომ ქალებისთვის შექმნილია ბარიერების მთელი სპექტრი, რომლებიც უბრალოდ არ იქმნება მამაკაცისთვის.
კინოსექტორში ქალის როლის წინ წამოწევის პროცესი ნამდვილად დაწყებულია. არაერთი პროგრამა თუ სქემა იქმნება, რომელიც მიზნად ისახავს იმას, რომ ქალი რეჟისორის ხედვა, თხრობა უფრო აქტუალურად იყოს წარმოჩენილი. ამ პროცესს, სავარაუდოდ, ვერაფერი შეაჩერებს და ის ეტაპობრივად მოიაზრებს მეტი ქალი სცენარისტის, პროდიუსერის, ოპერატორის და სხვა პროფესიის წინ წამოწევას. მგონია, რომ ქალების ეპოქა იწყება.